Σουζάνα Αντωνακάκη (1935-5 Ιουλίου 2020).
Η εξευγενισμένη παρουσία της Σουζάνας: Δημήτρης Φιλιππίδης.
Το κενό, έγραφες και μας δίδασκες, καλή μας Σουζάνα, είναι ο ζωτικός χώρος της αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Όμως το κενό που άφησες είναι μη ζωτικός χώρος για την αρχιτεκτονική.
Μέσα στα έργα των Αντωνακάκη, ιδίως στις κατοικίες, όπου νιώθεις τόσο έντονα αποτυπωμένη την εξευγενισμένη παρουσία της Σουζάνας, συντελείται μια βαθιά αλλαγή, ακόμα και αν έρχεσαι σαν ανύποπτος επισκέπτης. Γιατί χωρίς να το συνειδητοποιείς, μετασχηματίζεσαι σε ποιητή. Δημήτρης Φιλιππίδης, ΤΑ ΝΕΑ, 11-7-2020.
Ο λόγος της Σουζάνας Αντωνακάκη συνυπάρχει με το καταξιωμένο αρχιτεκτονικό έργο της μαζί με τον Δημήτρη Αντωνακάκη, με την αναμφισβήτητη διεθνή αναγνώριση. Το έργο τους,.. συμβάλλει στη συνείδηση, στην εξέλιξη και τις μεταμορφώσεις της αρχιτεκτονικής. Δημήτρης Α. Φατούρος, πρόλογος στο βιβλίο: Σουζάνα Αντωνακάκη, Κατώφλια, 100+ 7 Χωρογραφήματα, εκδ. futura, 2010.
Η Σουζάνα Αντωνακάκη, διάβηκε το όριο. Αχώριστη σύντροφος στη ζωή και στο έργο του Δημήτρη Αντωνακάκη στο Εργαστήρι Α66, διαμόρφωσε μαζί του τον πιο επιδραστικό χώρο επεξεργασίας ιδεών και δημιουργικών εμπειριών μιας στιβαρής, εμπνευσμένης και βαθιά ουμανιστικής Αρχιτεκτονικής που πρόσθεσε με κάθε τρόπο τα τελευταία 60 χρόνια πολλές φωτεινές ψηφίδες στη μεγάλη Ελληνική τοιχογραφία, με εξωστρεφή διεθνή χαρακτήρα και ολοφάνερους δεσμούς με μια ουσιαστική και διαρκή κριτική πρόσληψη του Τόπου και της πολύχρονης αφήγησής του…
Με τη φυσική ευγένεια και τη νηφαλιότητα, με την αφοσίωση και τη δια βίου συμπόρευση με τον Δημήτρη, η Σουζάνα κι ο Δημήτρης είναι για μας οι δάσκαλοι, οι συνεργάτες και οι φίλοι που σημάδεψαν με μοναδικό τρόπο τις διαδρομές και τις αναζητήσεις όλων των νεότερων Αρχιτεκτόνων. Οδυσσέας Σγουρός / Αρχιτέκτονας ΕΜΠ / 05.07.2020 απόσπ.).
Θυμάσαι Σουζάνα που με ρώτησες αν μ` άρεσε το υπέροχο βιβλίο σου: Σουζάνα Αντωνακάκη, Κατώφλια, 100+ 7 Χωρογραφήματα, εκδ. futura, 2010, στο διάλειμμα μιας βόλτας μας στο Εθνικό Μουσείο, πάντα μαζί με τον Δημήτρη. Θυμάμαι ακριβώς τι σου είπα: Ο πεζός σου λόγος είναι και αυτός Αρχιτεκτονική. Σου άρεσε πολύ. Δεν ήταν δικό μου, επανέλαβα, κάπως αλλαγμένη μια φράση του Έρνεστ Χεμινγουέϊ.
Σκεφτήκαμε, έλεγε χαμηλόφωνα, ο Δημήτρης Αντωνακάκης σε μια ομιλία του στο εργαστήρι γλυπτικής του Γιώργου Χουλιαρά στην Α.Σ.Κ.Τ. Το εργαστήρι ήταν γεμάτο με σπουδαστές της Καλών Τεχνών και πολλούς καθηγητές. Σκεφτήκαμε, σκεφτήκαμε,..με την Σουζάνα, έλεγε εξηγώντας βήμα- βήμα πως έφταναν, συζητώντας και σχεδιάζοντας, στις τέλειες αρχιτεκτονικές τους συνθέσεις
Όσο κι` αν είναι σκοτεινιά και καταχνιά μεγάλη
Θα τηνέ βρει την περασά ο ήλιος να προβάλλει.
Σουζάνα και Δημήτρης Αντωνακάκης. Μαντινάδα που μου έστειλαν τη Μεγάλη Πέμπτη 17 Απριλίου 2014, μετά από μια ομιλία μου για τον Ερωτόκριτο.
Γράφει η Σουζάνα:
Εκείνο όμως που ήθελα να τονίσω εδώ είναι η σημασία του υπαίθριου χώρου που υποδέχεται τα δημόσια κτήρια, πέρα από το ύφος, την επεξεργασία των επιφανειών και τη διάταξη των κτηριακών όντων. Η προτεραιότητα που αποδίδεται στο κενό, αυτόν τον ζωτικό χώρο της σύνθεσης, κρίνει σε μεγάλο βαθμό τον χαρακτήρα του αρχιτεκτονικού συνόλου.
..Από το μικρό, ελάχιστο προσκυνητάρι, έως τα παρεκκλήσια, τα σπίτια, τους οικισμούς και τα δημόσια κτήρια, το ύπαιθρο «παίζει» και διεισδύει στον κλειστό χώρο, προσδίδοντας τον διφορούμενο χαρακτήρα στους ενδιάμεσους χώρους, τόσο οικείους στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική.
..Ο «υπαίθριος βίος των Ελλήνων», για να θυμηθούμε τον Περικλή Γιαννόπουλο(1), αποτελεί πολύτιμο δεδομένο για τους αρχιτέκτονες και τους προφυλάσσει από κακοτοπιές και εξεζητημένες φανταχτερές επιφανειακές εικόνες.
Αναζητώντας τις ποιότητες που κρύβονται σε όλες τις διαβαθμίσεις των σχέσεων, υπαίθριος- κλειστός χώρος, προσεγγίζεται ο πνευματικός πυρήνας της αρχιτεκτονικής. Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά ούτε στις παρεμβάσεις μικρής κλίμακας ούτε, ακόμα περισσότερο, στα μεγάλα δημόσια έργα. Στον ιδιωτικό αλλά και στον δημόσιο τομέα υπάρχει στα προγράμματα μια «βουλιμία», θα έλεγα, για κλειστούς περιχαρακωμένους, ιδιωτικούς χώρους.
Καθώς οι διατιθέμενες επιφάνειες εκμετάλλευσης είναι περιορισμένες, όλες εκείνες οι ποιότητες της εσωτερικής ή εξωτερικής κυκλοφορίας και των ενδιάμεσων περιοχών είναι πολύ δύσκολο να πραγματοποιηθούν με όλες τις καλές προθέσεις των αρχιτεκτόνων.
Τα προγράμματα προβλέπουν κινήσεις μονοσήμαντες, αποκλείουν τις τόσο οικείες στον τόπο μας ημιυπαίθριες διαδρομές και τις πλατείες, που δεν είναι εξάλλου στις πρώτες προτεραιότητες χρηματοδότησης. Στο Πολυτεχνείο Κρήτης, στα Χανιά, που σχεδιάστηκε το 1982 και χτίζεται κατά φάσεις, η γενέτειρα της σύνθεσης ήταν η κεντρική πλατεία: τόπος διαλείμματος με σκιερά δέντρα, νερό και καθιστικά. Το συγκρότημα λειτουργεί εδώ και χρόνια, νέα τμήματα εγκαινιάζονται και η πλατεία, ο πυρήνας του συγκροτήματος, παραμένει μια ακόμα χωματερή. Οι φοιτητές κάποτε έβαλαν εκεί μια πινακίδα. ΜΗΝ ΠΑΤΑΤΕ ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ. Σουζάνα Αντωνακάκη, Κατώφλια, 100+ 7 Χωρογραφήματα, σ.19-21, εκδ. futura, 2010.
1. «Ο βίος εν Ελλάδι είναι υπαίθριος. Οκτώ μήνας το έτος ο άνθρωπος ζει ευδαιμόνως εις την ύπαιθρον .» Περικλής Γιαννόπουλος.
Η Σουζάνα Κολοκυθά Αντωνακάκη γεννήθηκε το 1935 στην Αθήνα και σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (1954 -1959). Συνεργάστηκε με τον Δημήτρη Αντωνακάκη. Ιδρυτικό μέλος του Atelier 66, μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων και πρόεδρος του τμήματος Αρχιτεκτόνων του Τεχνικού Επιμελητηρίου (1982-1984). Ιδρυτικό μέλος του αρχιτεκτονικού γραφείου Α66 (1987) και του Β66 (1991). Αντεπιστέλλον μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Αρχιτεκτονικής (Academie d’ Architecture).
Μέλος της Εθνικής Γραμματείας της UIA.
Συμμετείχε σε συνέδρια και συναντήσεις (Κάιρο, Λευκωσία, Μπράιτον, Παρίσι, Βερολίνο, Μόντρεαλ, Σικάγο). Guest Lecturer και ήταν μέλος, μετά από πρόσκληση του καθηγητή Herman Hertzberger, της διδακτικής ομάδας του International Design Seminar 1987 στην Αρχιτεκτονική Σχολή του TU Delft και το 1988 στο Split. Μέλος της Εθνικής Γραμματείας και της Κριτικής Επιτροπής του Europan 1989. Έργα και κείμενά της έχουν καταχωρηθεί στο International Archive of Women in Architecture (iawa) VP & SU Virginia.
Ο Κωστής Καζαμιάκης είναι αρχιτέκτων, ιστορικός Αρχιτεκτονικής και ιστορικός Τέχνης.
