Η πολιτιστική μας κληρονομιά είναι η εθνική μας κληρονομιά, είναι το κληροδότημα μας, είναι η “προίκα” μας από τις περασμένες γενιές, που με σωστή διαχείριση και συντήρηση, θα την παραδώσουμε στις επόμενες γενιές.
Η πολιτιστική μας κληρονομιά δεν είναι μόνο τα μνημεία που γνωρίζουμε όλοι, από τα πρώτα σχολικά χρόνια, όπως η Ακρόπολη με τον Παρθενώνα, ο Κεραμικός, η Ολυμπία, οι Δελφοί, η Κνωσός, η Φαιστός, η Γόρτυνα, το Ιδαίον και το Δικταίο Άντρο, οι Μυκήνες, το Άργος, η αρχαία Κόρινθος, η Σικυών, η Νεμέα, η Τεγέα, η Επίδαυρος, ο Επικούρειος Απόλλων, η Θήβα, η Βεργίνα, η Αμφίπολη, το Δίον, η Δωδώνη, η Αφαία, η Δήλος, η Σαντορίνη, η Ελευσίνα, η Βραυρώνα, ο Ωρωπός, το Σούνιο, ο Θορικός, η Ερέτρια, το Σέσκλο, το Διμήνι, το Δαφνί, η Σκριπού, ο Ορχομενός, ο Γλας Κωπαΐδας,.. Η πολιτιστική μας κληρονομιά είναι ακόμη τα:
-Παλαιολιθικά και νεολιθικά μνημεία.
-Τα μνημεία του κυκλαδικού πολιτισμού.
– Ελληνιστικά μνημεία.
-Ελληνορωμαϊκά μνημεία.
– Παλαιοχριστιανικά, Βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία.
– Μνημεία της Κρητικής Αναγέννησης.
– Νεώτερα μνημεία.
..είναι ακόμα οι θησαυροί των Μουσείων μας.
και όλες οι γραπτές πηγές από τον Όμηρο, τον Ησίοδο, τον Αισχύλο, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη μέχρι τον Κορνάρο και τον Χορτάτζη, τον Σολωμό, τον Καβάφη, τον Καζαντζάκη, τον Παλαμά, τον Σεφέρη, την Κική Δημουλά, τον Τίτο Πατρίκιο, τον Βασίλη Βασιλικό, την Μάρω Δούκα, την Ρέα Γαλανάκη, την Ιωάννα Καρυστιάνη, την Ζυράννα Ζατέλη, την Σώτη Τριανταφύλλου, τον Γιώργο Σκαμπαρδώνη, τον Χρήστο Χωμενίδη,..
…είναι ακόμα ο άυλος πολιτισμός που μας παραδόθηκε μέσω της γλώσσας. Ο θησαυρός των πολύτιμων γνώσεων, της λαογραφίας, των παραδόσεων, των ριζίτικων, των Δημοτικών τραγουδιών,..
Ακόμα η φυσική μας κληρονομιά, ένας παράδεισος βιοποικιλότητας με τα μοναδικά φυσικά μνημεία της πατρίδας μας: η θάλασσα, τα νησιά, οι ακτές, τα βουνά, τα ποτάμια, οι ποικιλόμορφοι και πλούσιοι βιότοποι,..
Ο ελληνικός ήλιος είναι το λαμπρότερο φυσικό μας αγαθό.
Ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από την Ελλάδα,
Ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από τον κόσμο!
…
Ομπρός παιδιά και δε βολεί μοναχός του ν`ανέβει ο ήλιος,
Σπρώχτε με γόνα και με στήθος, να τον βγάλουμε απ` τη λάσπη,
Σπρώχτε με στήθος και με γόνα, να τον βγάλουμε απ` το γαίμα. Άγγελος Σικελιανός, Πνευματικό Εμβατήριο, 1945.
Ο ανθρωποκεντρικός ελληνικός πολιτισμός, πυλώνας του ευρωπαϊκού πολιτισμού, χαρακτήρισε και διαμόρφωσε το παρελθόν αλλά διαμορφώνει και το παρόν του δυτικού κόσμου.
Τα τελευταία χρόνια- μέσα στην κρίση- παρακολουθούμε με θαυμασμό και έκπληξη πλήθος μνημείων να « αναδύονται» όπως για παράδειγμα:
– Εγκατάσταση των Homo Erectus, όπως λέγονται oι πρώτοι άνθρωποι που στάθηκαν στα δυο τους πόδια, στο Λισβόρι της Λέσβου, στη θέση Ροδαφνίδια, γύρω στα 800000 π.Χ.
Η Λέσβος υπήρξε, η πύλη του Homo Erectus προς το Αιγαίο και τη Μεσόγειο.
– Βρέθηκε ο ιππόδρομος των Δελφών με μήκος 900 μέτρα περίπου.
– Ένα αρχαίο στάδιο στο αρχαίο Μολύκριον( κοντά στο Αντίρριο)
– Σπουδαία ευρήματα στο νησάκι Δεσποτικό.
– Ο τάφος στην Αμφίπολη.
Λίγα χρόνια πριν ο αείμνηστος Γιάννης Σακελαράκης, με την Έφη Σαπουνά- Σακελαράκη, ανακάλυψαν μεγάλο μινωικό ανακτορικό κτίσμα στη Ζώμινθο, στον Ψηλορείτη, κοντά στ` Ανώγεια και στο Ιδαίον Άντρο, που πλουτίζει τις γνώσεις μας σε σχέση με τον Μινωικό πολιτισμό ο οποίος υπήρξε το λίκνο του Ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Στην πατρίδα μας όμως η ελλιπής παιδεία οδηγεί σε μειωμένο ενδιαφέρον και άρα σε ανεπαρκή χρηματοδότηση. Μια εκδηλωμένη αδιαφορία του ελληνικού κράτους για τον πολιτισμό, όπως είχε τονίσει ο Άγγελος Δεληβοριάς.
Ο τρόπος λειτουργίας των διοικητικών υπηρεσιών σε συνδυασμό με την γραφειοκρατία και την έλλειψη στόχων, οδηγούν σε στατικούς, δυσλειτουργικούς, «αυταρχικούς», και τελικά ανελεύθερους χώρους πολιτισμού, σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους που μας γυρίζουν στις δεκαετίες του `60 και `70.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ-ΛΥΣΕΙΣ.
-Κάθε αρχαιολογικός χώρος, κάθε Μουσείο πρέπει να έχει ένα χώρο για ξεκούραση και χαλάρωση για ένα απαραίτητο διάλειμμα, ένα καφέ, ένα μικρό γεύμα,..
Απαραίτητο να διατίθενται ενημερωμένοι αρχαιολογικοί- ιστορικοί οδηγοί, πωλητήρια αντιγράφων,..( όπως στο Μουσείο Μπενάκη, στο Μουσείο Κυκλαδικής τέχνης, στο πολύ πρόσφατο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Γουλανδρή στο Παγκράτι,..)
Τα μεγάλα Μουσεία μας, Ε.Α.Μουσείο, Β-Χ-Μουσείο, Νέο Μουσείο Ακρόπολης έχουν κάνει σωστά, αλλά λίγα, βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση.
– Η πολιτιστική μας κληρονομιά πρέπει να έχει σαν αποδέκτη το ευρύτερο δυνατό κοινωνικό σώμα.
-Θέλουμε νέες ιδέες, νέους τρόπους λειτουργίας των χώρων πολιτισμού, νέα καινοτόμα υποδείγματα χρήσης και λειτουργίας των αρχαιολογικών μας χώρων, των Μουσείων και σωστή- ελκυστική προβολή κάθε πολιτιστικού «προϊόντος». Αν ήμουν πρωθυπουργός στην Ελλάδα θα περνούσα όλες τις πολιτικές μέσα από τον αξεπέραστο πολιτισμό της, είχε πει, ο Φρανσουά Μιτεράν.
-Η πολιτιστική μας κληρονομιά «αγκαλιάζει», με την πιο ζεστή και φιλόξενη αγκαλιά, περισσότερα από 100 επαγγέλματα.
-Όλοι οι τόποι πολιτισμού που αφορούν το σύνολο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, μπορούν να μετατραπούν σταδιακά και μεθοδικά σε τόπους κοινωνικής αγωγής και ψυχαγωγίας καθώς και σε καλούς πρεσβευτές της εξωτερικής μας πολιτικής.
Ας διδαχθούμε από το πως οι Αμερικανοί- από την αρχή μέχρι το τέλος της προεδρίας Ομπάμα- έλυσαν εν πολλοίς, το άλυτο πρόβλημα των βετεράνων του Ιράκ και του Αφγανιστάν χρησιμοποιώντας τα έργα του Σοφοκλή, Φιλοκτήτη και Αίαντα.
-Πρέπει με κάθε θυσία, να αποφύγουμε εκχώρηση πολιτιστικών περιουσιακών στοιχείων καθώς και τη χρήση ξένων κεφαλαίων, που θα υποθηκεύσουν το μέλλον της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
– Ας εμπιστευτούμε τα ελληνικά χέρια των νέων, που είναι καθαρά, αποφασιστικά, δυναμικά, υπεύθυνα, επιστημονικά και τεχνικά αναγνωρισμένα για να οδηγήσουν το «άρμα» του ελληνικού πολιτισμού.
Το «άρμα» είναι ο αξεπέραστος πολιτισμός μας και το σύνολο των πολιτιστικών και φυσικών μνημείων μας.
Ας μου επιτραπεί να αναφέρω δύο παραδείγματα άψογης λειτουργίας χώρων πολιτισμού.
Το Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου Κρήτης, που διευθύνει υπεύθυνα η αρχαιολόγος Εύα Γραμματικάκη.
Το Μουσείο Μπενάκη, που διεύθυνε 44 χρόνια ο αξέχαστος Άγγελος Δεληβοριάς με τόση επιτυχία. Το Μουσείο Μπενάκη στεγάζει την Ελλάδα στο χρόνο, από τα βάθη της ιστορίας μέχρι και τα σύγχρονα χρόνια και είναι υπόδειγμα σύνθετης δομής μέσα στο ευρύτερο πλέγμα των μουσειακών ιδρυμάτων της χώρας μας.
-Το Μουσείο Μπενάκη μας δείχνει τον τρόπο και τον δρόμο. Είναι πολυδύναμο, πολυεπίπεδο ή όπως είναι της μόδας, έχει πολλές συνιστώσες. Όλες οι συνιστώσες (και είναι πάρα πολλές) κυβερνώνται με αποφασιστικότητα και σοφία. Ένα από τα τόσα Μουσεία που ανήκουν στο Μουσείο Μπενάκη είναι η Πινακοθήκη Χατζηκυριάκου Γκίκα. Εδώ προβάλλεται το σύνολο της νεώτερης και σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, ότι καλύτερο παρήγαγε ο τόπος μας στη ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, φωτογραφία, κινηματογράφο, χορό,..
Η πρέπουσα και σωστή διαχείριση, συντήρηση και προβολή των αμέτρητων, παντοειδών μνημείων μας, μπορεί να υπερκαλύψει το πρόβλημα της ανεργίας των νέων και ταυτόχρονα να αναβαθμίσει πολιτιστικά την Ελλάδα και τους Έλληνες.
Αν και τα πολιτιστικά φαινόμενα, είναι σύνθετα ο τόπος, τα μνημεία, η ιστορία και οι άνθρωποι αξίζουν τον κόπο να προσπαθήσουμε.
Αφιερώνεται στη Μνήμη της αξέχαστης φίλης, διακεκριμένης και μαχητικής αρχαιολόγου, τ. προέδρου του Συλλόγου Αρχαιολόγων Πέπης Λαζαρίδη(1945- 5 Ιουλίου 2020).
Ο Κωστής Καζαμιάκης είναι αρχιτέκτων, ιστορικός αρχιτεκτονικής, ιστορικός Τέχνης.
