Η κρίση του νέου κορωνοϊού ήδη αποκτά ιστορική εμβέλεια. Η παγκόσμια απειλή και η γενικευμένη καραντίνα κλονίζουν τις βεβαιότητες με τις οποίες είχαμε οικοδομήσει το μοντέλο της νεωτερικής, παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας μας και δίνουν, ασφαλώς, έναυσμα για αναστοχασμό.
Η νέα άβολη και δυστοπική πραγματικότητα είναι προάγγελος των μεγάλων αναταράξεων που ούτως ή άλλως περιμένουν την παγκόσμια κοινωνία, αλλά και καταλύτης για τις εξελίξεις που θα προσδιορίσουν τη μετανεωτερική εποχή. Μία πρόβα τζενεράλε για τις μεγάλες προκλήσεις των καιρών μας.
Η κοινωνική αποστασιοποίηση, αναγκαίος όρος για την υγειονομική προστασία των πολιτών, μας έφερε αντιμέτωπους με την ανάγκη για δραστική προσαρμογή της αγοράς εργασίας στα δεδομένα της ψηφιακής επανάστασης, της τηλε-εργασίας και της αναδιανομής των ρόλων στην παραγωγή.
Ο αγώνας δρόμου των επιστημόνων όλου του πλανήτη για την ανακάλυψη του εμβολίου και μίας κατάλληλης θεραπείας, ανέδειξε την παγκόσμια συνεργασία και τον διακρατικό συντονισμό, ως μονόδρομο για την ασφάλεια, τη σταθερότητα και την πρόοδο.
Η εμπλοκή των ψηφιακών κολοσσών, των εταιρειών τεχνολογίας αιχμής και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο έργο της καταγραφής της εξάπλωσης του ιού και της ιχνηλάτησης των κρουσμάτων, θα μας αναγκάσει να κάνουμε δυσχερείς σταθμίσεις μεταξύ της ιδιωτικότητας και της ασφάλειας.
Το διακύβευμα της επόμενης μέρας για την Ένωση, είναι φανερό ότι θα αφορά την ίδια της την ύπαρξη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το εγχείρημα που, μέχρι σήμερα στην παγκόσμια ιστορία, κατόρθωσε να διανύσει τη μεγαλύτερη απόσταση στην υπέρβαση του μοντέλου του εθνικού κράτους. Αλλά, αν θέλει να διεκδικήσει την ιστορική της συνέχεια, η μόνη ευκαιρία είναι να αποδομήσει την εικόνα μίας γραφειοκρατικής ένωσης και να διαμορφώσει ένα νέο παράδειγμα δημοκρατίας και αλληλεγγύης.
Η δημοκρατία, όπως καλλιεργήθηκε, μέσα από τις δεκαετίες της κοινής ευρωπαϊκής εμπειρίας, είναι η συστατική ουσία της Ευρώπης. Φαινόμενα εξαΰλωσης των δημοκρατικών θεσμών και πρακτικές νεόκοπων νοσταλγών του ολοκληρωτισμού αποσαθρώνουν τα ίδια της τα θεμέλια.
Την ίδια στιγμή, ο κίνδυνος από ένα πιθανό ξεστράτισμα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος δεν είναι οικονομικός – ή, πάντως, δεν είναι μόνο τέτοιος. Είναι κίνδυνος πολιτικός και αφορά την επιστροφή ή μη της Ευρώπης στην εποχή των αποκλίσεων, των αντιθέσεων και των εθνικών απομονώσεων, με όλες τις σχετικές συνέπειες.
Ο αγώνας για την πρόοδο, την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων και την ανάπτυξη με δικαιοσύνη δεν είναι πόλεμος χαρακωμάτων, ούτε κερδίζεται με πεισματική διεκδίκηση των κεκτημένων ενός κόσμου που χάνεται. Είναι μία διαρκής αναζήτηση για την προσαρμογή μας στα δεδομένα της κατακλυσμιαίας τεχνολογικής προόδου και τις προκλήσεις ενός κόσμου που αλλάζει ραγδαία και, ίσως, ανεξέλεγκτα.
Μας περιμένει ένα ιστορικό στοίχημα πολύ μεγαλύτερο από αυτό που, ίσως, θεωρούσαμε ότι μας αναλογούσε. Ο καθένας από τον τομέα της δραστηριότητας του, αλλά και όλοι μαζί, έχουμε την ευθύνη της συμμετοχής σε ένα συνεκτικό σχέδιο για το αύριο.
Ο Νίκος Βιτώρος είναι δικηγόρος στον Άρειο Πάγο.
