Ο κόσμος, όπως τον γνωρίσαμε μεταπολεμικά, έχει παρέλθει. Βρισκόμαστε σε μεταβατική φάση, όμως, δεν ζούμε το τέλος της παγκοσμιοποίησης αλλά την αναδιάταξη και τον μετριασμό της. Είναι δεδομένο πως οι εκτιμήσεις στην παρούσα φάση είναι παρακινδυνευμένες. Μπορούμε, ωστόσο, να εντοπίσουμε τις βασικές παραμέτρους της διαμορφούμενης πραγματικότητας, εστιάζοντας στην παγκόσμια οικονομία.
ΗΠΑ και ΕΕ (όπως και ο Καναδάς και η Ιαπωνία) θα βρεθούν σε ύφεση, ενώ οι τελευταίες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για ανάπτυξη της Κίνας μόλις μεταξύ 2% και 3%. Η μείωση της κατανάλωσης (2/3 της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας) είναι δεδομένη, απλώς αναμένουμε που θα σταματήσει το κοντέρ. Ένα δομικό πρόβλημα, ενδεικτικό της μη κανονικότητας της κατάστασης είναι πως ενώ στο παρελθόν σε περιόδους κρίσης, οι κυβερνήσεις διοχέτευαν κεφάλαια ώστε οι πολίτες να τα ξοδεύουν στην κατανάλωση, τώρα, εξαιτίας των μέτρων περιορισμού, αυτό δεν είναι δυνατό. Και πιθανότατα, η όποια επανάκαμψη θα γίνει σταδιακά, με άγνωστη τη διάρκεια και αβέβαιη την επαναφορά στην προτέρα κατάσταση. Άλλωστε, πρώτα θα πρέπει να αποκατασταθεί η ομαλότητα στις αλυσίδες παράγωγης και τροφοδοσίας σε μία συγκυρία όπου, με εξαίρεση τα υγειονομικα υλικά, είτε η προσφορά υπερβαίνει τη ζήτηση ή κράτη αποφασίζουν να περιορίσουν δραστικά τις εξαγωγές τους -κυρίως στον διατροφικό τομέα, π.χ. σε σιτηρά, ρύζι. Η ανεργία θα αυξηθεί (σε κάποιες περιπτώσεις κατακόρυφα-είναι χαρακτηριστικά τα νούμερα του παγκόσμιου οργανισμού εργασίας, ότι μόνο το δεύτερο τρίμηνο του 2020 θα χαθεί το 7% των ωρών εργασίας παγκοσμίως-ισοδυναμεί με την απώλεια 195 εκατομμυρίων θέσεων πλήρους εργασίας), η εξυπηρέτηση δανείων (για νοικοκυριά και επιχειρήσεις) θα δυσκολέψει αισθητά και οι επενδύσεις θα εξορθολογιστούν, με έμφαση σε αυτές με τις ταχύτερες και αποδοτικότερες αποσβέσεις. Επιπρόσθετα, η συρρίκνωση των εισοδημάτων (ενδεικτικά των 73% των αμερικανών ισχυρίζεται ότι έχει υποστεί μειώσεις το οικογενειακό τους εισόδημα), η υποχρεωτική κοινωνική/φυσική αποστασιοποίηση, η οποία, θα διατηρηθεί για καιρό, έστω και σε ηπιότερη μορφή, και η διάχυτη ανασφάλεια θα λειτουργήσουν ανασταλτικά για μετακινήσεις και ταξίδια και θα ελαττώσουν εν γένει τις δαπάνες.
Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες θα δοκιμαστούν σοβαρά για τουλάχιστον τρεις λόγους: α) λόγω της εξάρτησής τους από τις επενδύσεις, με τις άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) να πρόκειται να εμφανίσουν πτώση περίπου 40% παγκοσμίως, β) εξαιτίας της επικείμενης αύξησης των τιμών βασικών αγαθών εφόσον περιοριστούν οι εξαγωγές τους από κράτη κλειδιά (βλ. παραπάνω), και γ) δεδομένου του τεράστιου χρέους τους, στα 2,7 τρις $, το οποίο υπό κανονικές συνθήκες θα αναχρηματοδοτούνταν, και τώρα μάλλον θα γίνει με δυσμενέστερους οικονομικούς όρους. Σε τουλάχιστον δύο κατηγορίες (α και γ) εμπίμπτει και η Τουρκία, της οποίας, μάλιστα, οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν δανεισμό σε δολάρια, τα οποία και προ της κορωνοϊό-κρίσης αδυνατούσαν να αποπληρώσουν, ενώ η παραγωγή της βασίζεται κυρίως σε εισαγόμενες πρώτες ύλες, ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Οι ανακατάταξεις στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη θα μπορούσαν να αποδειχθούν κατακλυσμιαίες. Οι αλυσίδες παραγωγής και προμήθειας πλήττονται, το διεθνές εμπόριο περνάει σοβαρή δοκιμασία, ο προστατευτισμός ανακάμπτει, οι τιμές και οι τρόποι αξιοποίησης των φυσικών πόρων βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο, νέες μορφές εργασίας αναδύονται και η τεχνολογία θα διεισδύσει πιο δυναμικά και πιο αδιάκριτα στη ζωή μας. Το τέλος της διαδρομής είναι χρονικά απροσδιόριστο και η έκβαση άδηλη.
Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Δ/ντης Ερευνητικών Προγραμμάτων, ΙΔΙΣ.
