Το πρόβλημα στην ιστορική μελέτη σπανίως είναι οι αναχρονισμοί των ιστορικών. Οι άνθρωποι είναι τόσο ίδιοι στις διάφορες εποχές, που δύσκολα πέφτεις στην παγίδα του αναχρονισμού. Δικτάτορες υπήρχαν το 1828. Μπορεί να μην είχε γνωρίσει ο κόσμος ακόμα τον Χίτλερ ή τον Μουσολίνι, τον Μεταξά ή τον Παπαδόπουλο, αλλά γνώριζαν πολύ καλά τι ήταν ο δικτάτορας εκείνα τα χρόνια. Είχε προηγηθεί άλλωστε η δικτατορία του Βοναπάρτη. Δεν έχουν δίκιο λοιπόν όσοι διαμαρτύρονται στην επιτροπή Greece 2021 για αναχρονιστικές ερμηνείες της ιστορίας.
Τα πράγματα για την επιτροπή είναι πολύ χειρότερα. Πρόκειται για δημοσιεύσεις που καταστρατηγούν τον πρώτο και σημαντικότερο κανόνα της ιστορίας. Δε βασίζονται σε πηγές, αλλά σε αυθαίρετες και ενοχικές αφηγήσεις μελών της παράταξης που υπερίσχυσε. Στην προπαγάνδα της εποχής. Χαρακτήρισε στέλεχος της επιτροπής τον Καποδίστρια «δικτάτορα». Ας δούμε με τη μέθοδο του αναχρονισμού αν ήταν όντως έτσι τα πράγματα:
Αν σήμερα είχαμε μια κυβέρνηση που εξελέγη σε περίοδο πολέμου από τον λαό με καθολική ψηφοφορία, αν είχαμε μια αναθεωρητική Συνέλευση με εκλεγμένους αντιπροσώπους και με καθήκον να αλλάξει συγκεκριμένα άρθρα των προγενέστερων Συνταγμάτων, τα οποία βρίσκονταν σε ισχύ θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε δικτατορική; Ιδιαίτερα μάλιστα, αν η κυβέρνηση αυτή απολάμβανε της συντριπτικής επιδοκιμασίας της κοινής γνώμης γιατί είχε πετύχει υπέρ των προσδοκιών στο έργο της, δίνοντας ανεξαρτησία και όχι αυτονομία στη χώρα, και υπερκαλύπτοντας κάθε άλλον πολιτικό ή πολεμικό στόχο της;
Πώς θα χαρακτηρίζαμε αυτούς που εξεγέρθηκαν ένοπλα στήνοντας μυστικές ανατρεπτικές του πολιτεύματος οργανώσεις, με στόχο από τη μία την κατάργηση της καθολικής ψηφοφορίας και από την άλλη τη δολοφονία του εκλεγμένου αρχηγού της κυβέρνησης; Επρόκειτο για ολιγαρχικούς στην πολιτική πεποίθηση και πρωτεργάτες των εμφύλιων συρράξεων που διέλυσαν εκ των έσω την πρόοδο της επανάστασης. Ας έλεγαν ότι ήταν υπέρμαχοι του Συντάγματος, κάθε πραξικοπηματίας σηκώνει μια σημαία ελευθεριών και αυτοί ήταν πραξικοπηματίες. Οι χειρότεροι που γνώρισε η χώρα στα διακόσια χρόνια της ιστορίας της. Ο ένας από αυτούς (ο Μαυροκορδάτος) υπήρξε και ο πρώτος κατοχικός πρωθυπουργός (στον Κριμαϊκό πόλεμο).
Τίποτα όμως από όλα αυτά δεν έχει ξεκαθαριστεί σήμερα. Θα περίμενε κανείς να γίνει αυτό στα διακοσάχρονα από την επανάσταση. Δε θα γίνει καθόσον το σύστημα εξουσίας που έστησαν οι μοιραίοι εκείνοι πραξικοπηματίες δεν «πέφτει» πρώτα από όλα από τους ιστορικούς και στα πανεπιστήμιά μας. Ίσως δεν πέφτει γιατί ο άνθρωπος που παράγγελνε τη δολοφονία του Κυβερνήτη, ο Πολυζωίδης ήταν αυτός που έφτιαξε το πρώτο Πανεπιστήμιο ως υπουργός Παιδείας. Και σε αυτόν οφείλεται κυρίως η οπισθοδρομικότητα, η αρτηριοσκλήρυνση και ο νεποτισμός που το βασανίζουν ως σήμερα. Μπορεί να διαφημίζεται ο Πολυζωίδης ως φιλελεύθερος ακόμα και σήμερα, αλλά το Πανεπιστήμιο, η παιδεία που έφτιαξε ήταν μακριά από τα ευρωπαϊκά φώτα. Ένα πεδίο πολιτικών εξυπηρετήσεων και κομματικών διεργασιών ήταν και εν πολλοίς είναι.
Δεν έζησαν όλοι αυτοί για να δουν το Πανεπιστήμιο αυτό να ονομάζεται «Καποδιστριακό»ώστε να επωφεληθεί του κληροδοτήματος Δόμπολη. Δε θα το επέτρεπαν άλλωστε να ονομαστεί έτσι το δημιούργημά τους. Τα παιδιά τους όμως, ανώτατοι υπάλληλοι, υπουργοί και πρωθυπουργοί, δεν είχαν κανένα πρόβλημα να το ονομάζουν Καποδιστριακό όσο επί της πράξης και επί της ουσίας παρέμεινε αντικαποδιστριακό.
Κάπως έτσι φτάσαμε να γιορτάζουμε μετά από 200 χρόνια το 1821, αγνοώντας μέχρι και το από πού ξεκίνησε τελικά αυτή η επανάσταση. Ποιοι είναι οι ήρωες και ποιοι οι διάβολοι. Γιατί απελευθερώθηκε η Ελλάδα και γιατί γρήγορα ξανασκλαβώθηκε αυτοβούλως παραμένοντας καχεκτική και εξαρτώμενη από τις δυνάμεις. Αγνοεί η επιτροπή και οι αυτοσχέδιοι ιστορικοί της ότι δε γιορτάζουμε τις κρατικές δομές που επικράτησαν στην Ελλάδα και τον τρόπο που τα κατάφεραν, αλλά την ίδια την Ελλάδα: τους εμπνευστές της, τους ανθρώπους της, την ιδέα.
Ο Παναγιώτης Πασπαλιάρης είναι ιστορικός-συγγραφέας.
