Πανδημίες έχουν δυστυχώς υπάρξει αρκετές στο παρελθόν, άλλες πιο πρόσφατες και άλλες πολύ πιο μακρινές, από την ισπανική γρίπη το 1918 μέχρι και τις επιδημίες τύπου SARS – οι περισσότερες δυστυχώς με εκατόμβες θυμάτων. Ποτέ στην σύγχρονη ιστορία δεν έχει υπάρξει νομίζω τέτοιου είδους ακραία συμπεριφορά και μέτρα επιτακτικής κοινωνικής απομόνωσης από τις αρχές, όπως με αυτή που ζούμε αυτή την στιγμή με τον COVID-19. Ο λόγος που τέτοια μέτρα δεν μπορούσαν να ισχύσουν στο παρελθόν, πιστεύω είναι πολύ απλά ότι δεν θα μπορούσαν να «αντέξουν» στο χρόνο που χρειάζεται για να φέρουν αποτελέσματα – βλέπετε η ανθρώπινη φύση συνδέεται άρρηκτα με την επικοινωνία και την κοινωνική συμπεριφορά και δύσκολα τιθασεύονται αυτές οι ανθρώπινες συμπεριφορές έστω και ως έσχατο μέσο πανδημικής λύσης.
Κι όμως, μέσα σε πρωτόγνωρες στιγμές κοινωνικής απομόνωσης, τα παραπάνω μέτρα φαίνεται να φέρνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, σε όποιο κράτος έχουν ισχύσει (παραδόξως και στην Ελλάδα) «δουλεύουν» χωρίς σχεδόν καμία κοινωνική αντίσταση, πρωτίστως, μη γελιόμαστε, λόγο του φόβου αλλά δευτερευόντως πιστεύω λόγω του μεγάλου τους συμμάχου – την τεχνολογία. Ώριμη πιά και έτοιμη για λύσεις, φροντίζει να διατηρεί αυτή η λεπτή ισορροπία που χρειάζεται ο κοινωνικός ιστός για να υπακούσει και να αντέξει τα δεινά που ξετυλίγονται μπροστά του.
Πιο παλιά γιατί δεν δούλεψε αυτό; Μα δεν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο. Πρώτη φορά απομονώνετε σε τέτοια κλίμακα ο υγιείς πληθυσμός έναντι μόνο αυτού των ευπαθών ομάδων. Κοινωνικό πείραμα ή επιβίωση; Ήδη αυτός ο χειρισμός φαίνεται «περίεργος», και έχει γεννήσει πολλές συζητήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης περί τις ορθότητας αλλά και της αποτελεσματικότητας που αυτός θα τύχει (βλέπε Αμερική, Αγγλία και λίαν προσφάτως Σουηδία με υλοποιήσεις ανοσίας της αγέλης).
Φαίνεται δύσκολο, κι όμως στην Ελλάδα του 2020, εν μέσω πανδημίας, με όλα τα προβλήματα που προϋπήρχαν στο δημόσιο τομέα, κάτι τέτοιο δείχνει παραδόξως να λειτουργεί, αναδεικνύοντας τις επικοινωνιακές υποδομές της χώρας και δη την πρόσβαση στο διαδίκτυο ως την πιο κρίσιμη υποδομή της χώρας, μετά την υγειονομική – όπως ορθώς ανέφερε πρόσφατα και ο υπουργός ψηφιακής μεταρρύθμισης, πράττοντας τις απαραίτητες ενέργειες ώστε να μην προκύψει κάποιο πρόβλημα από την αλόγιστη χρήση τους εν μέσω πανδημίας.
Όλο αυτό το οικοδόμημα του «Μένουμε Σπίτι», δεν θα είχε νόημα πραγματικά, αν εκτός της καθημερινής κυβερνητικής ενημέρωσης, δεν μπορούσαμε επίσης να διεκπεραιώσουμε τραπεζικές συναλλαγές, να ψωνίσουμε προϊόντα και υπηρεσίες που μας ενδιαφέρουν, να μπορούμε να εργαστούμε από το σπίτι, και βεβαίως να συναλλαχθούμε με υπηρεσίες του δημοσίου χωρίς ουρές και γκρίνιες. Θα πρέπει ήδη να υπάρχουν λύσεις που να επιτρέπουν στην παιδεία το εμπόριο και στο κράτος να λειτουργήσει ακόμα και σε αυτό το περιβάλλον, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Σκεπτόμενος τα παραπάνω, είναι ορατό ότι μόνο με την τεχνολογία σύμμαχο μπορείς να κάνεις κάτι τέτοιο στις μέρες μας, ενώ την ίδια στιγμή, όλες οι προ-υπάρχουσες τεχνολογίες φαίνεται να είναι πλέον ώριμες ώστε να μπορεί να γίνει πράξη το εγχείρημα της τηλε-εκπαίδευσης, τηλεργασίας, ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, και e-ψυχαγωγίας. Η πανδημία, φαίνεται να δρα ως καταλύτης, επιταχύνοντας ψηφιακές λύσεις που χρειάζεται ο πολίτης αυτή την στιγμή για να συνεχίσει να λειτουργεί – δευτερευόντως σε ψυχολογικό επίπεδο, να του προσδώσει ασφάλεια, ζώντας σε ένα κράτος που δεν έχει καταρρεύσει.
Τι κι αν δεν πρέπει να υπάρχει συνωστισμός από κόσμο στα γκισέ των τραπεζών – η δυνατότητα της ηλεκτρονικής τραπεζικής, που ήδη είχε πάρει την ανιούσα με την οικονομική κρίση των προηγούμενων ετών, πραγματικά τώρα βρίσκει τις τράπεζες και τα συστήματα τους πιο ετοιμοπόλεμα από ποτέ, αλλά και τον κόσμο πιο καλά οπλισμένο με υπομονή και επιμονή να τα χρησιμοποιήσει. Τι κι αν τα εμπορικά μαγαζιά είναι κλειστά – εκτόξευση στην χρήση των e-shops με δωρεάν «ανέπαφη» παράδοση στο σπίτι, ενώ οι αλυσίδες Fast Food, αν και κλειστά για τον κόσμο, συνεχίζουν να λειτουργούν, και αυτά, με «ανέπαφο» delivery και προσφορές, εξυπηρετώντας τον πολίτη εν μέσω πανδημικής Netflix τηλε-εξάρτησης.
Εργασία από το σπίτι ή τήλε-εργασία; Εδώ λοιπόν οι Έλληνες σε αντίθεση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εργοδότες, ενώ είχαν διαχρονικά σοβαρούς ενδοιασμούς περί αποδοτικότητας και παραγωγικότητας του προσωπικού τους μιάς και υπήρχε διάχυτη άρνηση παραδοχής ότι «σοβαρή» εργασία μπορεί να γίνει από το σπίτι, τους πρόλαβε ο κορονωϊός, και σαν τσουνάμι τα σάρωσε όλα στο πέρασμα του. Ξαφνικά δημιουργήθηκε τεράστια ζήτηση αφ’ ενός για λύσεις ασφαλούς απομακρυσμένης εταιρικής πρόσβασης (IP Sec VPNs, SSL VPNs), αφ’ ετέρου για web κάμερες και home office αξεσουάρ σε όλα τα γνωστά e-shop. Πλέον μη γελιόμαστε, όλες οι εταιρικές συναντήσεις γίνονται μόνο ηλεκτρονικά, αναδεικνύοντας ήδη νέους e-μεγιστάνες, όπως αυτοί της πλατφόρμας τηλε-διασκέψεων Zoom, η οποία ενώ προϋπήρχε, ξαφνικά είδε τις μετοχές της να ανεβαίνουν δραματικά λόγω της πανδημίας (παρότι παρουσίασε μεγάλα προβλήματα σε επίπεδο adf;aleiaw προσωπικών δεδομένων) – βλέπετε η ανάγκη επικοινωνίας και συνεργασίας σε εταιρικό επίπεδο συνέχισε να υφίσταται, οπότε τα εργαλεία θα βρισκόντουσαν.
Όσον αφορά στην παιδεία και την χαμένη χρονιά των παιδιών μας, εδώ παρακολουθούμε ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας εν εξελίξει, με κυβερνητικές κινήσεις που ήταν αδιανόητες για την Ελληνική πραγματικότητα πριν από λίγο διάστημα. Με τα σχολεία κλειστά, χωρίς πραγματικό χρονοδιάγραμμα στον ορίζοντα για την επανέναρξη τους (σε άλλες χώρες δεν θα ανοίξουν ξανά φέτος), το υπουργείο παιδείας εμφάνισε αρκετά νωρίς, πακέτο μέτρων για την υποβοήθηση των μαθητών, με την επίταξη ιδιωτικών ηλεκτρονικών μέσων τηλε-εκπαίδευσης (όπως brainy.gr) και την ενεργοποίηση της κρατικής υπηρεσίας τηλε-εκπαίδευσης αναγκάζοντας όλους τους εκπαιδευτικούς σε όλες τις βαθμίδες να αρχίσουν να παρέχουν πακέτα απομακρυσμένης εκπαίδευσης, σύγχρονα και ασύγχρονα (www.sch.e-class.gr), με μικρή επιτυχία είναι η αλήθεια. Οι λόγοι για αυτό, κατανοητοί αλλά μη αποδεκτοί για σύγχρονο κράτος, οι περιορισμένες τεχνολογικές υποδομές – μή δοκιμασμένες σε τόσο μεγάλο εύρος μαθημάτων αλλά και χρηστών (σχεδόν 450,000 παιδιά την πρώτη εβδομάδα λειτουργίας της), και ταυτόχρονα η φανερή δυσκολία των εκπαιδευτικών να λειτουργήσουν με μοντέλα απομακρυσμένης ψηφιακής εκμάθησης – λογικό, δεν το είχαν πράξει ποτέ στο παρελθόν.
Ευτυχώς, και η κυβέρνηση αλλά και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί είδαν σχετικά γρήγορα τα προβλήματα, και φαίνεται να αντιδρούν άμεσα, για πρώτη φορά είναι η αλήθεια, με το υπουργείο παιδείας να ανακοινώνει άμεσα την αναβάθμιση των υποδομών τήλε-εκπαίδευσης, και τους εκπαιδευτικούς να αρχίζουν να εναρμονίζονται. Πολύ γρήγορα μάλιστα δόθηκε το «πράσινο φώς» από την κυβέρνηση, στην χρήση σύγχρονης διαδικτυακής πλατφόρμας (CISCO WebEx) από τα σχολεία, ώστε να εξαφανιστούν τα προβλήματα χρήσης αλλά και δυνατοτήτων προς τους μαθητές – άμεσες αντιδράσεις δηλαδή, που δεν μας έχει συνηθίσει η κρατική μηχανή μέχρι πρότινος.
Όσο για την περίφημη ηλεκτρονική διακυβέρνηση – με χαρά βλέπω το κράτος να αποκτά ουσιαστική ψηφιακή υπόσταση στην καθημερινή του λειτουργία μέσω υπηρεσιών όπως την πολυδιαφημιζόμενη πλατφόρμα e-presence για τηλε-διασκέψεις δημοσίων οργανισμών. Ταυτόχρονα, εκσυγχρονίζει την διεπαφή του με τους πολίτες, με υπηρεσίες όπως ηλεκτρονική εκτέλεση συνταγογραφήσεων από τους φαρμακοποιούς, ηλεκτρονικό φάκελο υγείας πολίτη, παροχή κάθετων portal όπως το gov.gr και www.digitalsolidarity.gr που δρουν ως ψηφιακοί χώροι πρόσβασης σε υπηρεσίες και παροχής πληροφοριών για τον πολίτη. Σημαντικές καθημερινές ανάγκες όπως αυτές της απομακρυσμένης ταυτοποίησης (γνήσιο της υπογραφής) και παροχής βεβαιώσεων παντός τύπου ηλεκτρονικά, χωρίς φυσική παρουσία, γίνονται πλέον «ανέπαφα» και αποτελούν σωστό βήμα ακόμα και με την μορφή «beta» όπως λέει η κυβέρνηση, ακόμα κι αν δεν είναι τέλεια ή ακόμα ολοκληρωμένα – κι όλα αυτά κυρίως λόγω της πανδημίας και των αναγκών που προκύπτουν από αυτήν.
Μπορώ να συνεχίσω έτσι, αναφέροντας πολλά ακόμη παραδείγματα για τομείς τις οικονομίας οι οποίοι άρχισαν να λειτουργούν καλύτερα, αλλά νομίζω ότι το επιχείρημα μου περί τεχνολογίας έγινε κατανοητό.
Κλείνοντας λοιπόν, ουδέν κακόν αμιγές καλού λοιπόν, με την τεχνολογία να εμφανίζεται αρκετά ώριμη ώστε να βοηθήσει ουσιαστικά το δημόσιο καλό μέσα στην πρωτοφανή κατάσταση που ζούμε όλοι αυτή την στιγμή. Απλώς φανταστείτε το σενάριο, με τα τρέχοντα μέτρα κοινωνικής απομόνωσης, να μην υπήρχε το διαδίκτυο π.χ. λόγω προβλημάτων λειτουργίας ή μη ύπαρξης ώριμων διαδικτυακών υπηρεσιών που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Πολύ απλά, το εγχείρημα «Μένουμε Σπίτι», δεν θα λειτουργούσε για πάνω από μία εβδομάδα, με όλα τα συνεπακόλουθα…
Το σημείο όμως που χρήζει προσοχής, δεν είναι το παραπάνω, είναι στο ότι οι περισσότερες από τις τεχνολογικές λύσεις που χρησιμοποιούνται επιτυχώς μέσα στην τρέχουσα πανδημία, είναι ευκαιρία να μείνουν μαζί μας μόνιμα και να αλλάξουν ουσιαστικά τον τρόπο και την ποιότητα ζωή μας. Είναι απολύτως εφικτό, και αποτελεί στοίχημα για την παρούσα κυβέρνηση αλλά και τον ίδιο τον πολίτη να τις αποδεχθεί και να τις κάνει κτήμα του, για το παρόν και το μέλλον – η ευκαιρία είναι εδώ…
Ο Ζέππος Γαλανός είναι εμπειρογνώμονας σε θέματα ασφάλειας πληροφοριακών συστημάτων.
