Το τέταρτο φεμινιστικό κύμα, που εκτυλίσσεται σήμερα, έχει εμπλουτιστεί από τις gender studies (που συμβάλλουν στο ταυτοτικό παραλήρημα) και από την πολιτική ορθότητα.
Το κίνημα των γυναικών από το 1789 μέχρι τη δεκαετία του 1970 κατέληξε στη μοναδική επανάσταση που πέτυχε τους στόχους της. Δεν θα επεκταθώ σ’ αυτό: σημειώνω μόνο ότι, στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, όπως και στις σοβιετικές που δεν υπάρχουν πια, η ισονομία μεταξύ των φύλων μετατόπισε την ισότητα στην ατομική στάση: στο αν κάθε πολίτης σέβεται τους νόμους και προσπαθεί να αποτινάξει τον πατροπαράδοτο (και μητροπαράδοτο) σεξισμό του, είτε είναι άνδρας, είτε είναι γυναίκα, είτε βρίσκεται σε φάση μετάβασης από το ένα φύλο στο άλλο. Το φεμινιστικό κίνημα του δεύτερου και του τρίτου κύματος, σηκώνει πολλή συζήτηση· χωρίς να είναι ομοιογενές, φέρει αναπόφευκτα το βάρος του παρελθόντος: διεκδικεί τα δικαιώματα των ανδρών –με αποτέλεσμα να μιμείται ακόμα και τις χειρότερες μορφές άσκησης αυτών των δικαιωμάτων– και βλέπει τις γυναίκες σαν θύματα, με αποτέλεσμα να οργανώνει αγώνες γύρω από τον άξονα της καταπιεσμένης μειονότητας. Αλλά οι γυναίκες δεν είναι μειονότητα, είναι πλειονότητα· κι αυτό το δεδομένο είναι μόνο ένα από τα θεμελιώδη σφάλματα του φεμινισμού.
Tο τέταρτο φεμινιστικό κύμα, το οποίο εκτυλίσσεται σήμερα, έχει εμπλουτιστεί από τις gender studies (που συμβάλλουν στο ταυτοτικό παραλήρημα) και από την πολιτική ορθότητα που συγκροτήθηκε για να απαντήσει στην άξεστη γλώσσα της άκρας δεξιάς και κατέληξε στον σκοταδιστικό πουριτανισμό στον οποίον κατέληξε. Εν πάση περιπτώσει, αυτό το φεμινιστικό κύμα παρουσιάζει πολλά φιλοσοφικά προβλήματα τα οποία οδηγούν σε εκδηλώσεις «αλληλεγγύης» υπέρ της μπούρκας ή του μπουρκίνι – εναντίον των οποίων αγωνίζονταν παλιότερα οι ακτιβίστριες του φεμινισμού και οι γυναίκες γενικότερα. Ο εχθρός σήμερα είναι το κράτος και οι νόμοι του, όχι οι φασιστοειδείς ιδεολογίες και θρησκείες.
Στη Γαλλία δεν μπορείς να μπεις σε δημοτική πισίνα φορώντας μπουρκίνι. Όπως δεν μπορείς να μπεις φορώντας βερμούδα και φανελάκι: χρειάζεσαι μαγιό και σκουφί. Και βεβαίως δεν μπορείς να μπεις με κοστούμι ή με ταγέρ και γόβες. Όμως, παρότι αναφέρομαι σ’ αυτές τις ενδύσεις πόλης, το μπουρκίνι δεν είναι ένδυση σαν τις άλλες. Είναι, όπως και το νικάμπ, όπως η μπούρκα, ένα πολιτικό μανιφέστο, μια δήλωση διαφοράς. Οι μουσουλμάνες που το φοράνε –που το επιδεικνύουν– συμμορφώνονται σε μια ντιρεκτίβα· στην ντιρεκτίβα των σαλαφιστών που κηρύσσουν τον ισλαμικό εξτρεμισμό στα τζαμιά και στις γειτονιές: ο στόχος είναι η «θεαματικότητα» του Ισλάμ στον δημόσιο χώρο· η υπογράμμιση ότι το Ισλάμ κρατάει τις γυναίκες του μακριά από τη μόλυνση της χειραφέτησης. Αλλά οι Γαλλίδες δεν πιάνουν το υπονοούμενο: τις ενοχλεί η απαγόρευση· απαγορεύεται το απαγορεύεται, πλην όμως μόνο αν προέρχεται από το γαλλικό κράτος. Όλες οι άλλες απαγορεύσεις είναι νόστιμες· έχουν γούστο.
Ο πολιτικο-θρησκευτικός φανατισμός δεν είναι πια φυλετικός, όπως ήταν στον 20ό αιώνα. Ούτε ο εθνικισμός ορίζεται εδαφικά· το διακύβευμα είναι η περιβόητη «ταυτότητα» για την οποία μέρος του φεμινιστικού κινήματος δείχνει ιδιαίτερη ευαισθησία. Τουτέστιν, αν προέρχομαι από τα σκοτεινά βάθη της βαρβαρότητας είναι ωραίο να σέβομαι τις ρίζες μου· κι αν αυτή η βαρβαρότητα απορρίπτει και επιτίθεται σε άλλες ιδέες και ταυτότητες –στις δυτικές αξίες ας πούμε– έχω «δικαίωμα» να την υπερασπίζομαι· είναι «δική μου», είναι ένας εαυτός που δεν θέλω ν’ αλλάξω. Μοιάζει σαν να κρατάω τη μύτη μου μέχρι να γίνω μπλε.
Υπό αυτή την έννοια, ό,τι συμβαίνει στις μη-δημοκρατικές χώρες –διώξεις, βασανισμοί, αποκεφαλισμοί– δεν θα έπρεπε να μας απασχολεί: ο πολιτιστικός σχετικισμός μπορεί να φτάσει στην αποδοχή όλων των κοινωνιών εφόσον η καθεμιά έχει την παράδοση και την ταυτότητά της. Ωστόσο, μπροστά σ’ αυτόν τον σχετικισμό κάτι σκιρτά μέσα μας: πώς να μην εξεγερθεί κανείς μπροστά στην αδικία και στη βία;
Αλλά να που δεν εξεγείρεται. Το μπουρκίνι δεν σημαίνει μόνο την απαγόρευση της αυτοδιάθεσης του γυναικείου σώματος· σημαίνει ότι το γυναικείο σώμα είναι επαίσχυντο και ότι, στην καλύτερη περίπτωση, ανήκει σε έναν άνδρα ο οποίος ίσως το σιχαίνεται, ίσως όχι – σε κάθε περίπτωση, επιβάλλει την απόκρυψή του. Η οποία, το επαναλαμβάνω, είναι μια απόκρυψη θεαματική. Το μπουρκίνι δεν είναι μόδα όπως ίσως νομίζουν οι Γαλλίδες κυρίες που δεν έχουν ιδέα από ολοκληρωτισμό στην καθημερινότητα: όπως δεν είναι «γνώμη» ο ισλαμικός εξτρεμισμός. Στην πραγματικότητα, είτε το παραδέχονται είτε όχι, πίσω από αυτή την αλλοπρόσαλλη στάση της «αλληλεγγύης» υπάρχει το σύμπλεγμα της ηθικής υπεροχής, η επιδειξιομανία της απόλυτης, της άνευ ορίων και ταυτοχρόνως επιλεκτικής, ανεκτικότητας.
Πηγή: AthensVoice
Η Σώτη Τριανταφύλλου είναι συγγραφέας-ιστορικός.
