Kαλησπέρα σε όλους. Ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς για την πρόσκληση που μου έγινε, είναι μια πολύ σημαντική συνεύρεση απόψε όλων μας, συνεύρεση πληροφόρησης, προβληματισμού, διατύπωσης κάποιων προτάσεων ίσως και διατύπωση κάποιων προωθημένων προτάσεων που θα απολήξουν σε κάποιες λύσεις, σε ένα θέμα κυρίαρχο.
Σε ένα θέμα κυρίαρχο, το οποίο ουσιαστικά συντίθεται από τα εξής πράγματα: παρά το γεγονός ότι η επιστημονική γνώση και η τεχνολογία αυξάνονται με ιλιγγιώδεις βαθμούς οι επιπτώσεις από φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές σε παγκόσμιο επίπεδο αυξάνονται κι αυτές με ένα εκθετικό ρυθμό, με ένα ρυθμό ο οποίος είναι πραγματικά άπιαστος.
Και εδώ είναι ένα επιστημονικό παράδοξο το οποίο καλούμαστε να λύσουμε την εξίσωση. Μια εξίσωση η οποία ουσιαστικά εμπεριέχει τους κινδύνους, κάθε είδους κινδύνους, εμπεριέχει την τρωτότητα των συστημάτων και εμπεριέχει και τη διακινδύνευση, δηλαδή οι κίνδυνοι είτε είναι γεωδυναμικοί, είτε είναι υδροδυναμικοί είναι αυτοί που εμφανίζονται στη γη μας, στο περιβάλλον. Είναι αυτοί οι οποίοι ουσιαστικά είναι φυσικά φαινόμενα, δεν είναι κάτι άλλο. Φυσικά φαινόμενα τα οποία συνέβαλλαν στην εμφάνιση της ζωής στον πλανήτη.
Αυτά τα φυσικά φαινόμενα που ήταν καθοριστικά για την ανάπτυξη και την εμφάνιση της ζωής εμείς τα θεωρούμε τώρα πια φυσικές καταστροφές. Οι φυσικές καταστροφές συμπλέκονται με τις τεχνολογικές καταστροφές και τα δύο επιδρούν στο περιβάλλον και έχουμε τις καταστροφές στο περιβάλλον. Αυτά δημιουργούν ανθρώπινες απώλειες, απώλειες στην περιουσία, δημιουργούν ανθρωπιστικές κρίσεις, δημιουργούν γεωπολιτικές κρίσεις.
Αυτή είναι η αλυσίδα των γεγονότων που θα δούμε το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα.
Έχουμε τους κινδύνους, έχουμε την τρωτότητα των συστημάτων, έχουμε και τη διακινδύνευση, δηλαδή τι διακινδυνεύουμε από απώλειες από ένα κίνδυνο, ο οποίος δεν είναι τίποτε άλλο επαναλαμβάνω από ένα φυσικό φαινόμενο.
Έχουμε μια παγκόσμια ανησυχία πάνω στο φαινόμενο αυτό. Οι Κυβερνήσεις των κρατών, οι διεθνείς Οργανισμοί αλλά και τα κράτη ανησυχούν για την ολοένα και αυξανόμενη αυτή διαδικασία εμφάνισης των κινδύνων και τις επιπτώσεις και στα πλαίσια αυτά καλούμαστε εμείς να δούμε ως επιστήμονες, ως επιχειρησιακοί φορείς, αλλά και ως πολίτες πως μπορούμε να μειώσουμε τις επιπτώσεις. Γιατί να τις εξαλείψουμε είναι πάρα πολύ δύσκολο.
Είναι πολλά τα θέματα τα οποία θα μπορούσα να θίξω και κυρίως θέματα τα οποία προέκυψαν από χτες το βράδυ μέχρι σήμερα. Είχα σχεδιάσει τελείως διαφορετικά πράγματα να πω και τώρα καλούμαι, ίσως είναι καλύτερα να σας δώσω μερικές πληροφορίες για τα φαινόμενα που είδαμε από χτες το βράδυ μέχρι σήμερα, παρά για φαινόμενα παλαιότερα όπως ήταν τη Μάνδρας, ή στο Μάτι.
Είναι φαινόμενα τα οποία όπως ανέλυσε πάρα πολύ καλά ο Καθηγητής μας ο κ. Ζερεφός, είναι φαινόμενα τα οποία πραγματικά ήταν ιδιαίτερα σε ένταση και ιδιαίτερα καταστροφικά φαινόμενα.
Τα κύρια χαρακτηριστικά των φαινομένων, πέρα από την φυσική εξήγηση των φαινομένων είναι τα εξής: είναι αιφνίδια φαινόμενα, εμφανίστηκαν άμεσα, μόνο σε μερικά λεπτά οι κάτοικοι αντιλήφθηκαν όλη τη διαδικασία. Διήρκησαν μερικά μόνο λεπτά, πέρασαν από τις περιοχές και διήρκησαν μερικά μόνο λεπτά και είχαν πολύ μεγάλη ένταση και ο άνεμος, γι’ αυτό είδαμε όλα αυτά τα αντικείμενα να σηκώνονται και να καταπίπτουν στη συνέχεια και να ανατρέπονται.
Αυτά τα χαρακτηριστικά ήταν υπεύθυνα για τη δημιουργία τόσων καταστροφών στην περιοχή. Ήδη την περιοχή την έχουμε αποτυπώσει από τις 12 η ώρα το πρωί μέχρι τώρα με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ξέρουμε ακριβώς τη διάσταση των ζημιών, επεξεργαζόμαστε τα στοιχεία και βλέπουμε ότι οι ζημιές που αναπτύχθηκαν από χτες το βράδυ μέχρι σήμερα ήταν ζημιές πάνω στην παράκτια Ζώνη.
Μια Ζώνη, η οποία έχει αυξημένη τρωτότητα για τον εξής λόγο: γιατί είναι όλες αυτές οι κατασκευές, οι πρόχειρες κατασκευές οι προεκτάσεις, οι πέργκολες, οι μεγάλες τζαμαρίες που λειτουργούν ως προεκτάσεις των κτιρίων. Τα μόνιμα κτίρια είναι πάρα πολύ ανθεκτικά, είναι ανθεκτικά όχι μόνο στους σεισμούς, όχι μόνο στις έντονες βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις, αλλά και στις ανεμοπιέσεις όπως λέμε.
Ο δομημένος ιστός της Ελλάδας και σας το λέω αυτό με κάθε υπευθυνότητα είναι πολύ ανθεκτικός και σε αυτό βοήθησε και ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας, αλλά και ο Αντισεισμικός Κτιριοδομικός Κανονισμός ο οποίος έχει θεσπιστεί εδώ και 30 χρόνια.
Έτσι παρά το γεγονός ότι ο κύριος κορμός των κτίριων στην Ελλάδα είναι πολύ ανθεκτικός, τη ζημιά στη Χαλκιδική την έκαναν όλες αυτές οι παρελκόμενες κατασκευές. Οι κατασκευές οι οποίες είχαν αυξημένη τρωτότητα και βέβαια σε αυτά ακριβώς τα στοιχεία οφείλονται και οι θάνατοι. Έχουμε αποτυπώσει και τη θέση των θανάτων και βλέπουμε ότι πραγματικά έχουν άμεση σχέση με την υψηλή τρωτότητα των παρελκόμενων κατασκευών.
Αυτές οι κατασκευές δεν μπορούν να παραλάβουν φορτίσεις ούτε σεισμικές, ούτε ανεμοπιέσεις, ούτε από βροχοπτώσεις, ούτε από χιονοπτώσεις. Γι’ αυτό παρατηρούμε και όλα αυτά τα φαινόμενα.
Εκείνο το οποίο τίθεται σαν θέμα, είναι ότι πέρα από αυτή την γεωγραφική κατανομή των ζημιών που είναι όλες διατεταγμένες πάνω στην παράκτια Ζώνη, υπάρχει ένας προβληματισμός. Τουριστικές υποδομές στην Ελλάδα που είναι αναπτυγμένες κατά μήκος της παράκτιας Ζώνης, που δεν κινδυνεύουν μόνο από τα έντονα καιρικά φαινόμενα, αλλά κινδυνεύουν και από σεισμούς, κινδυνεύουν και από τσουνάμι.
Απ’ όλες τις τουριστικές επιχειρήσεις που προσπαθήσαμε να κάνουμε ασκήσεις ετοιμότητας για σεισμούς, από τις δεκάδες κρούσεις που κάναμε αν όχι εκατοντάδες, μόνο μία τουριστική επιχείρηση δέχτηκε να κάνουμε άσκηση σεισμού στην Ελλάδα. Γιατί; Γιατί δεν ήθελαν να ανησυχήσουν τους τουρίστες.
Ενώ στα σχολεία υπάρχει αντίθετη ακριβώς εικόνα. Σε όλα τα σχολεία της Ελλάδας σχεδόν κάνουμε ασκήσεις ετοιμότητας για σεισμό, για καταστροφές, για έντονα καιρικά φαινόμενα.
Αυτός ο τομέας είναι ανεπίδεκτος μαθήσεως, δεν δέχεται να κάνουμε ασκήσεις. Γιατί; Γιατί φοβάται μήπως υπάρχει ανησυχία στην τουριστική αγορά. Σε μια μόνο ξενοδοχειακή μονάδα στην Κρήτη που κάνουμε κάθε χρόνο τέτοιες μεγάλες ασκήσεις, εκεί λειτουργεί τελείως αντίθετα όλο αυτό το θέμα και λειτουργεί τελείως αντίθετα, γιατί οι τουρίστες που λαμβάνουν μέρος σε όλη αυτή τη διαδικασία, άμεσα με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στέλνουν σε όλο τον κόσμο τη διαδικασία των ασκήσεων και αυτό βέβαια φανερώνει ότι το επίπεδο ασφάλειας στη συγκεκριμένη επιχείρηση είναι πάρα πολύ υψηλό και βοηθάει και τη συγκεκριμένη επιχείρηση να αυξήσει την αξιοπιστία της προς τους πελάτες.
Τελειώνω για να θίξω ένα θέμα με τα μηνύματα, με τα SMS που πολύ γίνεται λόγος τις τελευταίες ώρες. Εάν φύγει SMS με οποιαδήποτε πληροφόρηση χωρίς να υπάρξει ενημέρωση και εκπαίδευση προηγουμένως στον κόσμο, ενδεχομένως να έχουμε περισσότερα θύματα από ότι κανονικά θα γλιτώσουμε.
Θα πρέπει να υπάρχει ενημέρωση, εκπαίδευση, ετοιμότητα στον κόσμο. Θα πρέπει να υπάρχουν ασκήσεις ετοιμότητας, όπως κάνουμε στα σχολεία για τους σεισμούς, προκειμένου να υποδεχτεί, χωρίς να υπάρχει κίνδυνος, ο πληθυσμός τα SMS.
Και τελειώνω με μια διαπίστωση και πρόταση. Από τώρα και πέρα θα έχουμε νέες μορφές κινδύνων που αναπτύσσονται. Ας μην ξεχνάμε στην Ινδονησία το Δεκέμβριο που είχαμε πάει είδαμε τσουνάμι, χωρίς σεισμό. Είχαμε πάει τρία άτομα, το ένα άτομο κοιτούσε στο πέλαγος μήπως έρθει τσουνάμι ξαφνικά χωρίς σεισμό και τα δύο άτομα δουλεύαμε.
Νέοι κίνδυνοι πρωτοεμφανιζόμενοι κίνδυνοι, συνδυασμός κινδύνων διαφορετικού επιπέδου και συνήθως μπορούμε να δούμε από τώρα και πέρα κινδύνους γεωδυναμικούς να συμπλέκονται με υδρομετεωρολογικούς κινδύνους. Η έκταση των καταστροφών θα είναι μεγαλύτερη, η ένταση των καταστροφών θα είναι μεγαλύτερη.
Έτσι εκείνο το οποίο προτείνουμε είναι τα νέα σχέδια πολιτικής προστασίας τα οποία θα αναπτυχθούν το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, να βασίζονται ουσιαστικά στην επιστημονική πληροφόρηση, στην ανάλυση και εκτίμηση κινδύνων, στην οριοθέτηση περιοχών με ειδικούς κινδύνους, στην ανάλυση τρωτότητας και στον υπολογισμό της διακινδύνευσης. Χωρίς αυτά τα στοιχεία κανένα σχέδιο πολιτικής προστασίας δεν μπορεί να σταθεί.
Σας ευχαριστώ πολύ.
*Ο Ευθύμης Λέκκας είναι Καθηγητής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας στο ΕΚΠΑ.
