Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι, μου έχει ζητηθεί να σας πω τις σκέψεις μου και θα προσπαθήσω να το κάνω. Δυστυχώς θα πρέπει να φύγω, γιατί έχω μια υποχρέωση.
Πιο επίκαιρος τίτλος δε θα μπορούσε να υπάρχει κ. Πρόεδρε, από τους κεραυνούς το κατακαλόκαιρο. Δεν ξέρω αν έχετε συνειδητοποιήσει τί σημαίνει κεραυνός. Κεραυνός είναι η εκφόρτιση τμήματος των φορτίων που έχουν μαζευτεί στην ιονόσφαιρα από την ένταση των ακτίνων του ηλίου, που φτάνει στο όριο της ατμόσφαιρας, η οποία είναι 1.300 watt στο τετραγωνικό μέτρο. Πολλά watt. Ο προβολέας αυτός που με φωτίζει, είναι και δεν είναι 300 watt, σκεφτείτε 5 τέτοιους προβολείς σε κάθε τετραγωνικό μέτρο συνεχώς στο όριο της ατμόσφαιρας.
Εκεί δημιουργούνται πολλά φορτία και η εκφόρτισή τους, πρέπει κάπου να γίνει και γίνεται με τους κεραυνούς, όποτε υπάρχει αστάθεια στην ατμόσφαιρα. Αυτή λοιπόν η αστάθεια που εκφορτίζει αυτό τον πυκνωτή για όσους θυμούνται από τη Φυσική, ο πυκνωτής είναι ιονόσφαιρα και ο πλανήτης μας, οδηγεί σε εκφόρτιση χιλιάδων Αμπέρ και σε διαφορές δυναμικού εκατομμυρίων volt.
Αυτή τη στιγμή, η διαφορά δυναμικού ανάμεσα στη μύτη σας και στο έδαφος, είναι περίπου 100 volt, απλώς δεν το καταλαβαίνουμε και δε μπορούμε ν’ ανάψουμε μια λάμπα πιάνοντας τη λάμπα με το χέρι και βάζοντάς τη στη μύτη, στον άλλο πόλο, γιατί είμαστε καλός αγωγός. Υπάρχει όμως αυτή η διαφορά δυναμικού. Κι αυτή η διαφορά δυναμικού των 100 volt γίνεται εκατομμύρια volt, όταν πλησιάζει ο κεραυνός κι όταν εκφορτίζεται φτάνει σ’ εκατοντάδες εκατομμύρια volt την ώρα της εκφόρτισης.
Μπορεί να ηλεκτροφωτίσει μια μεγάλη πόλη ή την Ελλάδα για ένα χρόνο ένας μεγάλος κεραυνός. Αυτοί λοιπόν οι κεραυνοί τους οποίους είδαμε σε όλο το μεγαλείο τους απέναντι από το θρόνο του Διός, γιατί περί αυτού πρόκειται, στο πρώτο πόδι το λεγόμενο της Χαλκιδικής, ήταν αποτέλεσμα μιας μεγάλης καιρικής αστάθειας, ενός μετώπου όπως λέγεται, η οποία είχε τα εξής χαρακτηριστικά: Ότι ξεκίνησε σα μια καταιγιδοφόρος και κεραυνοφόρος διαταραχή και εξελίχθηκε λόγω της ζεστής θάλασσας, οι θάλασσες στη Χαλκιδική είναι πολύ πιο ζεστές από τις θάλασσες στο Σαρωνικό για παράδειγμα, εξελίχθηκε σ’ ένα υδροσίφωνα.
Ο υδροσίφων αυτός, είναι ένα θεαματικό φαινόμενο, το ανάλογο του οποίου ονομάζεται στη στεριά, “Tornador” στην Αμερική, “Typhoon” στην Κίνα. Typhoon είναι ο ισχυρός άνεμος στα Κινέζικα. Αυτή λοιπόν η μεγάλη διαταραχή, όσο πιο μεγάλη ενέργεια πάρει, τόσο πιο γρήγορα στροβιλίζεται. Δηλαδή είναι σα να φτιάχνετε μια σβούρα, θυμάστε τη σβούρα που ακούγαμε το θόρυβο τον ωραίο που έκανε όταν ήμαστε μικρά, τώρα δε βλέπω πολλές σβούρες για τα παιδιά, αλλά αυτή η σβούρα, μπορεί όταν την τρομπάρετε αρκετές φορές, να κάνει έναν πολύ ωραίο ήχο, κάτι μεταξύ σειρήνας και ενός κλάξον εξωτικού.
Αυτή η σβούρα λοιπόν, όσο της δίνετε ενέργεια, γεμίζει. Αυτό συνέβη και με τον υδροσίφωνα της Χαλκιδικής. Δε διαρκεί πολύ γιατί μόλις ακουμπήσει στο έδαφος, εκτονώνει την ενέργειά της, όχι σα βροχή, αλλά σαν περιστροφή. Και περιστρέφει υγρό αέρα με ταχύτητα που ξεπερνάει τα 100 χιλιόμετρα. Δηλαδή ο άνεμος φυσάει πάνω από 100 χιλιόμετρα. Αν τρέχετε με το αυτοκίνητο με 100 χιλιόμετρα στην εθνική οδό και βγάλετε το χέρι σας έξω, θα καταλάβετε ποια είναι η ένταση του ανέμου, η δύναμη του ανέμου που υπάρχει σ’ αυτό το φαινόμενο.
Αυτό το φαινόμενο προφανώς, ό,τι ήταν κακά δεμένο το παρέσυρε και το μετέφερε σε απόσταση μεγάλη. Η πρώτη περιγραφή που υπάρχει, είναι στο πιο όμορφο ποίημα μετεωρολογίας που έχει γραφεί ποτέ, κλιματολογίας και μετεωρολογίας, που είναι η Οδύσσεια του Ομήρου. Άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου, αυτό έγινε στο Ιόνιο και αυτός ο ασκός απελευθέρωσε όλους τους ανέμους. Για να υπάρχουν όλοι οι άνεμοι σημαίνει ότι γυρίζει, για να φυσάει από παντού, σημαίνει ότι γυρίζει και αυτό ρούφηξε το πλοίο μαζί με τους άτακτους ναύτες του Οδυσσέα και τους έφερε απομακρυνόμενους από την πατρίδα, με ένα γλαφυρότατο ποιητικό τρόπο, με τον οποίο μόνο ο Όμηρος μπορούσε να το περιγράψει.
Αυτή είναι η πρώτη περιγραφή υδροσίφωνα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Και είναι γραμμένη σαν ποίημα και σας προκαλώ να τη διαβάσετε γιατί είναι πολύ όμορφη.
Περιγραφές υδροσίφωνα υπάρχουν πολλές στο Ιόνιο. Άλλωστε ο Όμηρος, αυτό που περιγράφει είναι για την Ιθάκη, επομένως το Ιόνιο. Υπάρχουν στο Ιόνιο περιγραφές για καταστροφές πειρατικών πλοίων, δηλαδή το μεσαίωνα και υπάρχουν περιγραφές, ακόμη και φωτογραφίες και τον 20 αιώνα, δηλαδή σχετικά πρόσφατα. Τελευταία, αυτές οι περιγραφές, δείχνουν από πλευράς συχνότητας εμφάνισης, μια αύξηση.
Αν δείτε παγκοσμίως, αυτά και άλλα ακραία φαινόμενα, όπως είναι οι καύσωνες, όπως είναι οι πλημμύρες, οι ξηρασίες, αυτά αυξάνουν σε συχνότητα εμφάνισης, τα τελευταία 100 χρόνια, μ’ ένα ρυθμό ο οποίος τα τελευταία 30 είναι καλπάζων.
Το κόστος το παγκόσμιο των ακραίων καιρικών φαινομένων από μετεωρολογικά φαινόμενα μιλάμε, δε συμπεριλαμβάνονται οι σεισμοί, δε συμπεριλαμβάνονται αποτελέσματα των σεισμών όπως τα τσουνάμια, επομένως μόνο από τα υδρομετεωρολογικά ακραία φαινόμενα, το κόστος ήταν στη δεκαετία του ’50, 10 δις δολάρια παγκοσμίως και τώρα έχει πάει στα 1.000 δις δολάρια, δηλαδή 100 φορές έχει πολλαπλασιαστεί.
Ευτυχώς, ο αριθμός των θυμάτων έχει μειωθεί. Κι έχει μειωθεί γιατί έχουν παρθεί μέτρα προσαρμογής και μέτρα ενημέρωσης και πρόληψης των θανάτων παγκοσμίως. Και γι’ αυτό βλέπετε το οξύμωρο, ν’ αυξάνουν τα κόστη των ασφαλιστικών εταιρειών με αυτό τον επιθετικό τρόπο που σας είπα, από το 1950 μέχρι το 2018 που είναι τα στοιχεία και να πηγαίνει από το 10 στα 100 και ο αριθμός των θανάτων να μειώνεται εξίσου επιθετικά και έχει σταθεροποιηθεί παγκοσμίως, είναι ένα φαινόμενο το οποίο οι κοινωνιολόγοι δεν το έχουν ακόμα ερμηνεύσει, ούτε κι αυτοί που ασχολούνται με τη μελέτη των μετά την καταστροφή αποτελεσμάτων.
Επομένως, αυτή τη στιγμή ξέρουμε και από την έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την κλιματική αλλαγή της οποίας οι δυο τελευταίες εκθέσεις, η μία δημοσιεύθηκε το 1012-13 και η άλλη η οποία θα δημοσιευθεί φέτος και της οποίας είχα τη τιμή να είμαι ένας εκ των κριτών των εκθέσεων αυτών, δείχνει ότι παντού, σε παγκόσμια κλίμακα, τα ακραία καιρικά φαινόμενα αυξάνουν σε συχνότητα. Και, το χειρότερο, αυξάνουν και σε ένταση.
Τ’ αποτελέσματα έχουν παγκόσμιο ενδιαφέρον. Δεν είναι μόνο ότι πλήττεται η περιοχή, μικρή ή μεγάλη που επλήγη. Για παράδειγμα, μικρές περιοχές που επλήγησαν από ακραία φαινόμενα, είναι η Μάνδρα και η Χαλκιδική, σα μικρές περιοχές. Μεγάλες όμως περιοχές, είναι περιοχές που πλήττονται από μεγάλες πλημμύρες ή κι από ξηρασία.
Η μεγαλύτερη περιοχή που έχει πληγεί από ξηρασία, είναι εκείνη στη Δυτική Αφρική, στο Σάχερ, στη Βορειοδυτική Αφρική, όπου είχαμε και τους πρώτους οικολογικούς πρόσφυγες και απ’ αυτή την περιοχή όπως ξέρετε, ξεκίνησαν όλες οι διενέξεις και στον ποταμό του Κογκό αργότερα και στο Νείλο και συνεχίζεται αυτή η αστάθεια της μετανάστευσης, Τμήμα της οποίας, το βλέπουμε μέχρι και σ’ εμάς εδώ, είναι γνωστά.
Επομένως, δεν είναι θέματα τα οποία μπορεί κανείς να τα περιορίσει στο χώρο, μικρό ή μεγάλο στον οποίο συμβαίνουν, αλλά είναι θέματα που έχουν παγκόσμια σημασία. Κι έχουν παγκόσμια σημασία, γιατί πρώτον, έχουν μεγάλη οικονομική αξία, δυστυχώς έτσι μετρώνται όλα, ακόμα κι οι ζωές έτσι μετρώνται.
Θυμάμαι, όταν ρωτούσα τον κ. Σαρτζετάκη, όταν πρωτογνωριστήκαμε πριν από 10 χρόνια περίπου, συνεργαζόμαστε ξέρετε, σε μια Επιτροπή της Τραπέζης της Ελλάδος, η οποία εκπόνησε τη μελέτη προσαρμογής της χώρας μας και εκτίμησε το κόστος της κλιματικής αλλαγής κ. Λέκκα. Αυτή η Επιτροπή, λειτουργεί ακόμα και σήμερα και ελπίζουμε ότι θα συνεχίσει να λειτουργεί κι έχει υπολογίσει ότι το κόστος είναι 700 δις ευρώ στο τέλος του 21ου αιώνα, εάν βεβαίως δεν κάνουμε τίποτα.
Εάν προσπαθούμε να προσαρμοστούμε ή ληφθούν μέτρα σε επίπεδο επικράτειας, τότε το κόστος αυτό πέφτει στα 400 δις ευρώ περίπου. Δηλαδή στη μέση. Θα μας τα πει ο κ. Σαρτζετάκης. Αλλά θυμάμαι την έκπληξή μου και θα τη θυμάται και ο Ευτύχης με τον οποίο είχα τη χαρά και την τιμή να συνεργαστώ τόσα χρόνια, μαζί με άλλους επιφανείς οικονομολόγους, την έκπληξή μου όταν δόθηκε νούμερο στην ανθρώπινη ζωή.
Δηλαδή λέμε, αποτιμάται η καρέκλα τόσο, αποτιμάται ο σκύλος τόσο και αποτιμάται κι ο άνθρωπος τόσο. και πράγματι, δυστυχώς έτσι είναι. C’ est la vie. Επομένως, το πρόβλημα είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια θεαματική νέα κατάσταση για όλο τον πλανήτη, την οποία δεν έχουν εκτιμήσει όλοι το ίδιο, ο καθένας βλέπει την όμορφη γειτονιά του, ιδίως άνθρωποι που μένουν σε όμορφες χώρες όπως είναι η δική μας η οποία είναι η μοναδική στον κόσμο, να το ξέρετε, απλώς δεν το έχουν καταλάβει όλοι οι Έλληνες, γι’ αυτό και τη χαλάνε.
Αν όλοι οι Έλληνες ήξεραν, δηλαδή είχαν την παιδεία του πόση αξία έχουν όχι μόνο ιστορικοί και όχι μόνο καλλιτεχνικοί, αλλά και ουσιαστικά βιοπολιτικά μιλώντας, για να θυμηθούμε και μια φίλη μας, που απεβίωσε, πράγματι είναι μια μοναδική χώρα.
Κι έχουμε χρέος όλοι, και να προσπαθήσουμε να προσαρμοστούμε και πολλοί ρωτούν τί κάνουμε για να προσαρμοστούμε, είναι πολύ απλό, γινόμαστε λίγο πιο τσιγγούνηδες στη χρήση των φυσικών πόρων, είναι πολύ απλό. Αρχίζουμε να έχουμε μια συνείδηση την οποία ίσως να μην τους αρέσει η οικολογική συνείδηση, αυτούς που έχουν οικολογοφοβία ή να μην αρέσει στους άλλους, στους ίδιους τους οικολόγους, η λεγόμενη ανθρωποφοβία
Διότι υπάρχουν δυο τάσεις οι οποίες αντιμάχονται και κάπου η αλήθεια είναι στη μέση. Ούτε οι οικολόγοι έχουν το 100% ούτε οι άλλοι κάτοικοι που δεν είναι οικολόγοι, έχουν το 100% του δίκιου. Κάπου είναι στη μέση. Και η χρυσή τομή σ’ αυτά τα πράγματα, τη δείχνει η ίδια η φύση. Η ίδια η φύση λοιπόν, αγαπητέ μου κ. Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι, θα μας πει ότι ξεπεράσαμε το κάθε όριο και δε μπορούμε να γυρίσουμε πίσω, προσέξτε, όταν το ακραίο που λέμε σήμερα, πάψει να είναι ακραίο.
Όταν μάθουμε ότι αυτή είναι η κατάσταση, θα ζούμε με τους κεραυνούς, δε μπορούμε να κάνουμε τίποτα πλέον και είμαστε καταδικασμένοι στο κισμέτ που ορίσαμε μόνοι μας.
Σας ευχαριστώ πολύ.
*Ο Χρήστος Ζερεφός είναι Επόπτης του Κέντρου Ερεύνης Φυσικής της Ατμοσφαίρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών.
