Ομιλία του Ηρακλή Μήλλα, στην εκδήλωση του Ινστιτούτου του Ποταμιού π² “Το Θερμό Καλοκαίρι του Ερντογάν”
Η Τουρκία, ως κοινωνία και ως κράτος αλλάζει τόσο γρήγορα που είναι δύσκολο να την περιγράψεις. Δύο δεκαετίες πριν μιλούσαμε για το κεμαλικό κράτος, με τον παντοδύναμο στρατό και το κυρίαρχο συνταγματικό δικαστήριο. Πριν δέκα χρόνια, με τις δεκάδες των στρατηγών στις φυλακές του Ερντογάν, βλέπαμε την επικράτηση των ισλαμιστών και την περιθωριοποίηση των κοσμικών. Σήμερα ένας ισχυρός ηγέτης, ένας και μόνο άνθρωπος, είναι ο απόλυτος κυρίαρχος και προσπαθούμε να τον καταλάβουμε για να προβλέψουμε το μέλλον.
Αλλά στο παρασκήνιο γίνεται λόγος και για μια άλλη Τουρκία. Μετά τα οικονομικά σκάνδαλα που βγήκαν στην επιφάνεια τον Δεκέμβριο του 2013 και όπου η οικογένεια του Ερντογάν βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση, πάλι άλλαξαν οι ισορροπίες. Βγήκαν οι αξιωματικοί από τις φυλακές, αποκαταστάθηκαν πλήρως, συμμάχησε ο Ερντογάν με τον εθνικιστή Μπαχτσελή και όλοι μαζί επιτέθηκαν στους Κούρδους, ανεξάρτητα αν είναι μέσα ή έξω από την χώρα. Γίνεται λόγος για μια εθνικιστική συμμαχία όπου οι στρατιωτικοί μπορεί να έχουν την πραγματική ισχύ. Το 2013 έσωσαν τον Ερντογάν, αλλά ως αντάλλαγμα προσαρμόστηκε στις προτιμήσεις τους.
Έτσι μπορεί να πρέπει να δούμε και πέρα από τον Ερντογάν. Τα μέλη αυτής της συμμαχίας έχουν διακριτούς ρόλους, σκοπούς και διαφορετικά οράματα. Ο Ερντογάν θέλει να μείνει στην εξουσία πάση θυσία γιατί ξέρει ότι όταν θα την χάσει αυτό θα του κοστίσει πολύ. Οι στρατιωτικοί θέλουν να έχουν την εξουσία αλλά παρασκηνιακά. Ο Μπαχτσελή είναι το δεκανίκι της συμμαχίας και το μόνο που θέλει είναι να αυξήσει τους ψηφοφόρους του.
Ο τουρκικός στρατός είναι Νατοϊκος. Δεν θα θελήσει να αλλάξει στρατόπεδο επειδή η Ρωσία υπήρξε πάντα ο παραδοσιακός εχθρός. Δεν θα επιλέξει να αποκοπεί από την Δύση. Κανονικά θα ήθελε να δει τον Ερντογάν να εμπλέκεται σε πολιτικά αδιέξοδα και να φθείρεται. Αλλά δεν θα τον ακολουθούσε σε περιπέτειες. Θα του επέτρεπαν να εκβιάζει αλλά δεν θα ρίσκαραν για λογαριασμό του. Ο Ερντογάν μπορεί να θελήσει να κερδίσει χρόνο και ισχύ μέσα από μια ένταση, μέσα στην χώρα και διεθνώς, αλλά το βαθύ κράτος είναι πιο πραγματιστικό.
Η Ελλάδα δεν είναι το μεγάλο πρόβλημα της Τουρκίας. Αλλά η θάλασσα με την οποία έχει σχέση η Ελλάδα είναι όντως μεγάλο θέμα για την Τουρκία. Το θέμα ΑΟΖ έχει σχέση – ως μια πιθανότητα βέβαια γιατί δεν ξέρουμε το εύρος του πλούτου που κρύβει – με το μέλλον της Τουρκίας. Τα θέμα είναι τα ενεργειακά κοιτάσματα. Η Τουρκία ξέρει ότι το θέμα ΑΟΖ κάποια στιγμή θα διευθετηθεί με μια συμφωνία – ή με διάφορες συμφωνίες – μεταξύ των χωρών της περιοχής. Αυτό προβλέπει και η σχετική συμφωνία του 1982: Συνεννόηση μεταξύ των χωρών μετά από διαβουλεύσεις και εάν αυτό δεν επιτευχθεί, διαιτησία. (United Nations Convention on the Law of the Sea)
Με άλλα λόγια, θα αντιμετωπίσουμε πολλές πιέσεις, μπορεί και περιορισμένου μεγέθους θερμά επεισόδια, αλλά όχι κάτι πέρα από αυτά. Σε αυτό το διάστημα η Τουρκία θα προσπαθήσει να αποκτήσει διαπραγματευτικά ερείσματα. Το πλεονέκτημα της Τουρκίας είναι ότι μπορεί να κάνει υποχωρήσεις, συμβιβασμούς και αλλαγές πορείας σε ένα πεδίο για να κερδίσει σε κάποιο άλλο. Οι πολιτικοί σε δημοκρατικές κοινωνίες δεν μπορούν να κάνουν αυτό επειδή θα πρέπει να λογοδοτήσουν στις πολιτικές δυνάμεις της χώρας.
- O Ηρακλής Μήλλας είναι διδάκτωρ πολιτικής Επιστήμης
